Het roze lintje is een merk, net als de sari van Moeder Teresa. Het merkenrecht lijkt een commerciële bedoening, maar het merkenrecht is ook van grote waarde voor wie een ander oogmerk dan een winstoogmerk heeft. Goede doelen, stichtingen, non-profit organisations en andere liefdadigheidsinstellingen moeten zich tenslotte ook staande kunnen houden in een commerciële wereld. En zich beschermen tegen misbruik van hun naam en hun goodwill. Dat is helaas vaker nodig dan je denkt.
De meeste goede doelen maken gelukkig goed gebruik van de mogelijkheden van het merkenrecht. Organisaties als Amnesty International en Greenpeace, maar ook personen als Greta Thunberg en Johan Cruyff (de Johan Cruyff Foundation) hebben hun merken laten vastleggen. De Classificatie van Nice (de officiële indeling van alle producten en diensten waarvoor je een merk kunt laten registreren) spreekt in dit verband van liefdadigheidsdiensten en liefdadigheidsproducten, denk aan inzamelingsacties, hulpdiensten of aan de verkoop van liefdadigheidsarmbanden.
Twee voorbeelden schetsen een mooi beeld van de praktijk van dergelijke liefdadigheidsmerken, om ze zo maar even te noemen: het roze lintje van de borstkankerbestrijding en de sari van Moeder Teresa.
Het roze lintje
Het roze lintje, de Pink Ribbon, waarmee aandacht wordt gevraagd voor de strijd tegen borstkanker, duikt met enige regelmaat op in de rechtspraak. Een goed beschermd merk. In een van de eerste uitspraken werd de geldigheid van het merk nog betwist. Het zou een algemeen bekend begrip zijn en daarmee een vrijmerk, een merk dat door iedereen mag worden gebruikt. Voor eigen gewin.
Daar ging de rechter niet in mee. Het was aannemelijk dat de bekendheid van het merk in de Benelux voortkwam uit de inspanningen van de merkhouder, de Stichting Pink Ribbon (inmiddels onderdeel van KWF Kankerbestrijding). Het merk was geldig en gebruik door anderen leverde dus merkinbreuk op.
In latere uitspraken over het roze lintje gaat het vooral over merklicenties en samenwerkingsovereenkomsten. In een recent arrest van het Hof Amsterdam valt zelfs precies te lezen hoe het gebruik van de het merk Pink Ribbon contractueel wordt geregeld, aan welke voorwaarden een producent van liefdadigheidsarmbandjes moet voldoen om het merk Pink Ribbon te mogen gebruiken en hoe een percentage van de verkoopopbrengst weer moet worden afgedragen aan de merkhouder Pink Ribbon. Het geschil in deze zaak betrof de afwikkeling van een samenwerking. Wat moest er bijvoorbeeld gebeuren met de 250.000 nog onverkochte armbandjes en andere liefdadigheidsproducten? Een interessant inkijkje in de juridische kanten van een roze lintje.
De sari van Moeder Teresa
Een ander mooi voorbeeld van een liefdadigheidsmerk is het bijzondere beeldmerk van de Missionaries of Charity, de orde van Moeder Teresa, de inmiddels heilig verklaarde armenzuster uit Kolkata, India. Moeder Teresa kenmerkte zich, voor alles, door haar onzelfzuchtige zorg voor de armen, maar ook door haar onderscheidende blauw-witte sari. In een visioen zou Jezus zelf haar gevraagd hebben om te zorgen voor de armsten der armsten en zich daarbij te kleden in een simpel gewaad, net als Maria.
Die witte sari, afgebiesd met drie blauwe strepen is het krachtige onderscheidingsteken van Moeder Teresa en haar orde geworden. Omdat de sari en de kleurcombinatie ook al snel buiten de orde om commercieel gebruikt werden, liet de orde de sari als beeldmerk en de biezen als strepen-merk registreren. Wereldwijd. Om de oneigenlijke verkoop van sari’s tegen te gaan, beroept de orde zich ook op haar auteursrecht op de sari, wat weer andere interessante juridische vragen oplevert.
De sari van Moeder Teresa is zonder twijfel een van de meest bijzondere liefdadigheidsmerken. Niet alleen door de goddelijke oorsprong, maar ook door het sterke contrast tussen waar het voor staat, de zorg voor de armsten der armsten, en waar die merkregistratie kennelijk voor nodig was, de zorg dat anderen iets proberen te verdienen over de ruggen van die armsten der armsten. Een uitvergroting van dat waar alle liefdadigheidsmerken voor staan en mee te maken kunnen krijgen.
